Phong trào bình dân học vụ số - tiếp nối truyền thống, kiến tạo tương lai tri thức số

Cách đây gần 80 năm, khi đất nước vừa giành được độc lập, nạn mù chữ là một trong những "kẻ thù" lớn nhất của dân tộc. Hơn 90% người dân không biết đọc, biết viết - điều đó khiến Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định "chống giặc dốt" là một trong ba nhiệm vụ cấp bách của cách mạng.

Phong trào Bình dân học vụ ra đời trong bối cảnh đó, không chỉ giúp hàng triệu người Việt Nam thoát khỏi mù chữ mà còn khơi dậy khát vọng tri thức, tinh thần học tập và quyền được tiếp cận với giáo dục của toàn dân.

Ngày nay, chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên số. Tuy không còn phải đối mặt với giặc đói, giặc dốt như trước đây, nhưng tình trạng thiếu kiến thức công nghệ, hạn chế kỹ năng số vẫn đang âm thầm diễn ra, đặc biệt ở người lớn tuổi, lao động phổ thông, người dân vùng sâu vùng xa và các nhóm yếu thế trong xã hội. Chính vì thế, khái niệm “Phong trào Bình dân học vụ số” cần được đặt ra như một sứ mệnh mới của toàn xã hội - tiếp nối tinh thần xóa mù chữ năm xưa, nhưng với mục tiêu “xóa mù công nghệ”, giúp người dân tiếp cận và làm chủ tri thức số trong thời đại 4.0 và 5.0.

Bình dân học vụ số có thể hiểu là phong trào học tập cộng đồng, phổ cập kiến thức và kỹ năng số cho toàn dân - đặc biệt là những người ít có điều kiện tiếp cận công nghệ, qua đó góp phần thu hẹp khoảng cách số, nâng cao dân trí và tạo cơ hội bình đẳng trong xã hội số.

Các nội dung trọng tâm của Bình dân học vụ số bao gồm:

Xóa mù kỹ năng sử dụng thiết bị số: điện thoại thông minh, máy tính, máy tính bảng…

Phổ cập kỹ năng sử dụng Internet an toàn: tìm kiếm thông tin, tạo tài khoản, khai báo y tế, sử dụng các dịch vụ công trực tuyến…

Hướng dẫn kỹ năng sống và làm việc trong môi trường số: học trực tuyến, giao tiếp qua mạng, thương mại điện tử cơ bản…

Trong thời đại mà mọi dịch vụ - từ hành chính công đến y tế, giáo dục, ngân hàng - đều chuyển sang hình thức trực tuyến, việc không biết sử dụng thiết bị công nghệ, không có kỹ năng số cơ bản chính là một dạng “mù chữ” mới.

Theo khảo sát của Bộ Thông tin và Truyền thông (2023), vẫn còn khoảng 20-25% dân số Việt Nam không biết sử dụng smartphone thành thạo. Ở một số tỉnh miền núi, tỷ lệ người dân chưa từng tiếp cận Internet hoặc không biết tạo tài khoản cá nhân lên đến 40-50%. Nhiều người già, người lao động tự do, người dân tộc thiểu số bị bỏ lại phía sau trong chuyển đổi số vì thiếu kỹ năng công nghệ. Chính vì vậy, việc xây dựng một phong trào toàn dân học kỹ năng số là hết sức cấp thiết, để đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Tương tự như phong trào năm 1945, phong trào Bình dân học vụ số cần được tổ chức theo hình thức "toàn dân cùng học, toàn dân cùng dạy", với các mô hình linh hoạt, gần dân và dễ tiếp cận:

Lớp học cộng đồng: tổ chức tại nhà văn hóa thôn, xã, trường học, trụ sở tổ dân phố, với sự hỗ trợ của sinh viên tình nguyện, đoàn thanh niên, giáo viên công nghệ.

Dạy học “một kèm một”: mô hình người trẻ hướng dẫn người lớn tuổi sử dụng điện thoại, đăng ký dịch vụ công, cài app y tế, ngân hàng…

Video, tài liệu số đơn giản, dễ hiểu: xây dựng các bài giảng dạng hoạt hình, video hướng dẫn ngắn gọn trên YouTube, Zalo, TikTok.

Ứng dụng công nghệ AI: như ChatGPT, Google Lens… hỗ trợ người dân tìm kiếm thông tin, dịch ngôn ngữ, đọc văn bản bằng giọng nói.

Thanh niên, sinh viên: Là lực lượng trẻ, thông thạo công nghệ, có thể làm “cầu nối” giữa công nghệ và người dân.

Giáo viên, cán bộ văn hóa xã/phường: giữ vai trò tổ chức, huy động người học.

Người đã học được rồi sẽ dạy lại cho người khác - đúng tinh thần “ai biết dạy người chưa biết”.

Nếu được triển khai bài bản, phong trào Bình dân học vụ số sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

Tăng khả năng tiếp cận dịch vụ công trực tuyến: người dân biết đăng ký khám bệnh online, làm giấy tờ hành chính, thanh toán học phí điện tử…

Tăng năng lực sản xuất, kinh doanh: nông dân biết bán hàng trên sàn thương mại điện tử, tiểu thương biết livestream bán hàng, lao động tự do biết tìm việc online.

Tăng cường kết nối cộng đồng: người già biết gọi video, gửi ảnh cho con cháu; người dân tộc thiểu số biết tra cứu tin tức thời sự.

Phong trào Bình dân học vụ số không chỉ là một giải pháp tình thế trong chuyển đổi số, mà còn là cách để gìn giữ tinh thần giáo dục cộng đồng, học tập suốt đời mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khởi xướng từ năm 1945.

Nếu ngày xưa, Bình dân học vụ là cánh cửa mở ra thế giới chữ viết, thì hôm nay, Bình dân học vụ số là cánh cửa bước vào thế giới số hóa và tri thức toàn cầu. Trong hành trình xây dựng một xã hội số toàn diện, công bằng và nhân văn, phong trào Bình dân học vụ số chính là một mệnh lệnh của thời đại. Nó không chỉ giúp người dân tiếp cận công nghệ, mà còn khơi dậy niềm tin, khát vọng vươn lên trong một thế giới ngày càng kết nối. Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để làm chủ tương lai số - đó chính là tinh thần Bình dân học vụ số.

Tin bài: Sưu tầm